Su ile ilgili çalışmalar yapan bir diğer MENA ülkesi de İsrail. Ülkedeki öncü kuluçkahane ve balık yetiştiricilici olan Dagón, yetiştiricilikte yeni ortaya çıkan türlere dair cezbedici bazı bakış açıları sunuyor.

İsrail’in Akdeniz kıyısında yer alan Dagón, çeşitli tatlı su ve deniz balıkları üreten bir balıkçılık şirketi. Kıyı Kibbutz Maagan Michael’da bulunan Dagón, uluslararası alanda ödüllü Koi sazanı üretmesiyle tanınıyor.
Genel Müdür Boaz Ginzbourg ayrıca Tilapya, Kefal ve çeşitli sazan türlerinin yumurtadan tabağa havuz üretiminin yanı sıra, Çipura, Levrek ve Barramundi için tuzlu su RAS’ı uygulayan çok çeşitli kuluçkahane ve çiftlik birimlerinin işletilmesiyle de çalışıyor. Çiftlik ürünleri genellikle İsrail pazarına gönderilirken, kuluçkahanede üretilen yavrular hem ulusal hem de uluslararası olarak satılıyor ve gönderiliyor.

Halihazırda İsrail’de tatlı su kaynakları oldukça sınırlı ve deniz suyu girişleri ruhsatlandırma yoluyla kısıtlanmış. Dagón, ülkede yaşanan su kıtlığından mümkün olduğunca az etkilemek için 60 yılı aşkın bir süredir balık havuzlarında devirdaim sistemleri üzerinde çalışıyor ve bu konuda gerçekten iyi.

Şirketin içinde çalışan mühendislik departmanı, şu anda sadece tatlı su üretimi için değil aynı zamanda deniz balıkları yetiştiriciliği sektörü için de çözümler üretiyor. Havuzlarda metreküp başına 2 kg üretim sağlarken beton havuz bazlı RAS’ta, yıl boyunca metreküpten 35 kg ürün alınıyor. Şirket yılda 2000 ton balık üretip pazara sunuyor.

Dagón’un su ile ilgili yaptığı çalışmalar, bize tesis planlama alanında önemli bir vizyon sunuyor. İsrail, tatlı suya erişim konusunda epey zorluk yaşayan bir ülke ve bu durum, ülkedeki araştırmacıları özellikle tuzlu sudan tatlı su elde etmek için teknoloji geliştirmeye teşvik ediyor. Elde edilmiş ve içinde yetiştiricilik yapılabilecek kalitedeki suyu korumak için de kapalı devre tesisleri tercih eden İsrailli yetiştiriciler, böylece sularından daha verimli faydalanıyor.

Moti Shlomovitch, şirketin deniz balıkları kuluçkahanesinin yöneticisi ve yılda 26 milyon yavrudan oluşan çok türlü bir üretimin yürütülmesinden sorumlu. Bu, 6 milyon Avrupa levreği, 5 milyon Çipura, 5 milyon Barramundi, 4 milyon Eşkina ve 1,5 milyon Kefal balığı larvasının dahil olduğu, çeşitli türler üreten, oldukça çeşitlendirilmiş bir kuluçkahane. Bu kuluçkahane, aynı zamanda Beyaz levrek (Morone chrysops) ve çizgili levrek (M. saxatilis) arasında hızla büyüyen bir melez olan hibrit çizgili levreğin (HSB) de önemli bir üreticisi.
Shlomovitch, HSB tatlı su havuzu ve RAS sistemleri için çok uygundur ve 4° ila 28°C gibi geniş bir sıcaklık aralığını tolere eder diye açıklıyor.

RAS ve akuaponik sektörler için hem Avrupa’da hem de ABD’de bu balıklara yönelik artan talebi karşılamak için, yılda 5 milyon balık kapasiteli üretimin artırılması hedefleniyor.

Ginzbourg, tüm türlerin sahada yumurtlayan balıklardan üretildiğini ekliyor. Bu türlerin her biri, foto-sıcaklık manipülasyonu yoluyla, gerektiğinde ve gerektiğinde üretimi başlatmak için yıl boyunca yumurta sağlayan birden fazla yavru stoka sahiptir. Büyütme ünitelerinin Dagón’a özgü bir mühendislik özelliği içerdiğini gururla açıklıyor.

Hareketli yataklı biyoreaktör (MBBR) devridaimi ve ozon üzerinde çalışan ve her biri 2,5 milyon 10 gramlık balığı işleyebilen bu sistemlerden dört tane var.

Bu üniteler sera yapılarının içine yerleştirilmiş bir halde ve en son sistemle iki katlı olarak tasarlanmış. Böylece su, yerçekimi ile RAS tesisine akmakta ve ardından balık geçiş yollarına geri pompalanmakta. Balıklar 0.5 g olana kadar elle sınıflandırılırmakta ve bu aşamadan itibaren de, balıkları kültür tanklarına geri gitmeden önce otomatik sınıflandırma ve sayım sistemlerine yönlendiren kanallarla tasarlanmış.

Kefal, Orta Doğulu tüketiciler tarafından oldukça beğenilen bir balık. Son 40 yılda kuluçkahane üretimi için hedeflenen tür ise Yassı Kefal (Mugil cephalus). Ginzbourg, bunun kefal türlerinin en büyüğü olduğunu ve dişilerinin 3 kg ağırlığa ulaştığını açıklıyor. Geçen yıl, Dagón’da çok yıllı uyumlu bir Ar-Ge çalışması, kuluçkahanede üretilen 1,5 milyondan fazla sağlıklı kefal fingerlingle önemli ticari ödül getirdi.

Bu, yumurtlama stokunun kademeli olarak genetik olarak iyileştirilmesi yoluyla elde edildi. Kuluçkahane artık yılın 10 ayında yumurta elde edilen etkileyici bir F4 nesli anaç geliştirmiştir.

Ginzbourg, Dişilerimizin tümü olgunlaşır ve kaliteli yumurtalar üretir, indüksiyon yalnızca GnRH kullanılarak sağlanır, diyor.

Dişi kefal, erkeklerden daha çok büyüdüğü için yetiştiricilik için tercih ediliyor. Stokları daha da iyileştirmek için Dagón, Kudüs İbrani Üniversitesi’nden Prof. Lior David ve em ile bir araya geldi.

Yavru aşamada balıklar, cinsiyet değiştirme hormonu ile tedavi edilir; bu hormon, birçoğunun erkek olarak gelişmesine neden olur, bazıları genetiğinin gerektirdiği şekilde, diğerleri ise dişi genetik programlarına rağmen neo-erkektir. Olgunlaştıklarında, neo-erkekleri tanımlamak için genetik araçlar kullanılır. Bunlar ayrılır ve daha sonra bir dişi genetik programı ile sperm sağlamak için kullanılır. Doğal dişilerin yumurtalarını döllemek için kullanıldıklarında tamamen dişi yavrular üretirler.

Ginzbourg, üretimi artırmak ve pazarını genişletmek için şimdi ortak girişim ortakları arıyor. Konsept, teknolojilerini ve yumurtalarını komşu ülkelerde arzu edilen kuluçkahanelere aktarmak. Örneğin havuzlarda stoklama yapmak için doğal ortamdan yavru bulunamaması nedeniyle son 15 yılda Kefal üretiminin yarı yarıya düşerek yaklaşık 100.000 tona gerilediği Mısır, bu konuda ilgi çekici bir pazar gibi görünüyor.

Kuluçkahanenin diğer önemli Ar-Ge odağı ise MENA’daki en değerli orfoz olan Beyaz orfoz (Epinephelus aeneus) üretimidir. Bu proje, başlangıcından bu yana Dagón deniz balıkları kuluçkahane bölümünün gelişiminde merkezi rol oynayan oldukça deneyimli bir biyolog olan Yoav Magnus tarafından geliştirilmektedir.

Dagón, araştırmalarının sonuçlarını uygulayarak, yılın altı ayı boyunca doğal olarak yumurtlayan ve döllenen yumurtalar sağlayan özel bir anaç sistemi tasarladı ve inşa etti. Yavru üretme teknolojisi, 100.000 fingerlinglik kohort üretme kapasitesi ile ticari seviyelere de ulaştı. Kuluçkahane tarafından üretilen balıklar, 0,9’luk mükemmel FCR ile RAS tesislerinde 1 kilograma kadar büyütülmüştür.

Orfoz yetiştiriciliği ile ilgili en önemli sorunlardan biri, viral sinir nekrozuna (VNN) duyarlılıklarıdır. Dagón, bir yandan anaç sistemine sıkı biyogüvenlik önlemleri dahil ederek, diğer yandan yavruları VNN’ye karşı piyasada bulunan aşılarla aşılayarak bu sorunun üstesinden geldi. Bu sorunu çözen Dagón, orfoz balıkçılığında o kadar büyük bir potansiyel görüyor ki, şu anda tamamı İsrail pazarına yönelik, yıllık 400 ton kapasiteli kendi özel RAS’ını geliştirmeye başlıyor.

Bu tür öncü gelişmeler, Dagón’u bölgede hem kuluçkahane üretimi hem de büyütme çiftçiliğinin ön saflarında tutuyor ve şirket, MENA ve ötesinde sürdürülebilir su ürünleri gelişimi için bir görev üstlenecek gibi görünüyor.