Su ürünleri yetiştiriciliğinin odağına genellikle Güney ve Kuzey Avrupa ile Kanada ile Amerika Birleşik Devletleri’ni alsak da, değişip dönüşmekte olan güncel küresel koşullar altında, kendini turizmden ticarete kadar pek çok alanda iyileştiren Orta Doğu ve Afrika ülkelerinde (MENA), balıkçılıkta da oldukça dikkat çekici gelişmeler yaşanıyor.
Ortadoğu coğrafyasında balık yetiştiriciliği, halen büyük ölçüde Akdeniz kökenli balıklara dayanıyor. Tabuk Balıkçılık (TFC), Suudi Arabistan'ın kuzeybatısında, şu anda NEOM mega projesinin bir parçası olan Kızıldeniz kıyılarında 14 yıldır faaliyet gösteren bir balık çiftliği şirketi. NEOM ve Tabuk Balıkçılık, Nisan 2021'de yerel su ürünleri üretimini genişletmeyi ve yeni nesil su ürünleri teknolojilerini NEOM bölgesinde uygulamayı amaçlayan bir Mutabakat Zaptı imzaladı.
Şirket, kıyıya yakın kafeslerde yılda yaklaşık 1.500 ton deniz balığı üretiyor. Yetiştiriciliği yapılan türler arasında, yerel ve denizaşırı kuluçkahanelerden elde edilen yavrulardan Çipura (Sparus aurata), Avrupa levreği (Dicentrarchus labrax) ve Kızıldeniz’deki su ürünleri yetiştiriciliğinde önemli yer tutan Sobaity (Sparindentex hasta) var.
Akdeniz balıklarının yanında, Suudi Arabistan hükümeti hem kendi kanalıyla hem de özel sektör eliyle günden güne gelişen kuluçkahane teknolojisini yerli türlerin büyütülmesi için güçlü bir anahtar olduğuna inanıyor. Ekonomik değeri oldukça yüksek olan Orfoz ve yetiştiricilikte önemli bir olarak dikkat çeken Kral Uskumru’nun yanı sıra, Basra Körfezi ve Batı Hint Okyanusu’nun doğal sakinlerinden olan ve çoğunlukla sığ kıyı sularında bulunan etobur bir balık olan gümûşi siyah Karakafa var. Yerel olarak Sobaity olarak da bilinen bu balık, Orta Doğu’da talebi olan bir tür. Bu tür şu an için yalnızca avlanma alanlarında var olduğundan, bölgede çalışan yerel uzmanlar Karakafa'nın kültüründe önemli bir potansiyel görüyor.
TFC’de Üretim Müdürü olarak çalışan Petros Thomas, çiftliğin işletmesinin yanısıra, çiftlikte yerli ve yerli olmayan türlerin anaçlarını geliştirmek üzerine çalışan, kara tabanlı bir Ar-Ge tesisi kurdu. 70 milyon yavru kapasiteli kuluçkahane, MENA'nın en büyüğü olacak. Suudi Arabistan'ın 2030 yılına kadar 600.000 ton balık ürünü üretme hedefine ulaşmasına katkıda bulunmak için Kızıldeniz'deki yerel balık türlerinin üretimini geliştirmeye odaklanacak ve Suudi Arabistan'ı sürdürülebilir su ürünleri yetiştiriciliğinde öncü ülkeler arasında ön sıralara yerleştirecek.
2023 yılının Şubat ayında, bu tesiste yetiştirilen balıklar ilk kez yumurtladı. Bu, bölgedeki balık yetiştiriciliği için önemli bir dönüm noktası.
Anaçlar, deniz kafeslerine doğdan yakalanarak alındı. Çalışanlar kafeslerde bir miktar süt gördükten sonra 40 kadar birey kafeslerden alınarak anaç tankına transfer edildi. İlk aşamada alınan bireyler yaklaşık 18 aydır kafesteydi ve 3 kg’a yakındı. Bu balıklar 10 gün kadar yumurtladı ve 3 litreden fazla yumurta bıraktı. Bu, 3 milyondan fazla yumurtaya tekabul ediyor.
Anaçların tutulduğu tank, 10 m3'lük ve ortam ışığında, >5.2 ppm kontrollü çözünmüş oksijen, 7.6 pH, su devri ve sıcaklık ile sirkülasyonlu bir kapalı devre su ürünleri sisteminin (RAS) parçası. Balıklar, günde vücut ağırlığının %1 - 2'si oranında, yüksek kaliteli ticari peletlerle beslendi. İlk yumurtlama, 17.5°C gibi nispeten düşük bir kış sıcaklığında dolunaydan hemen önce gerçekleşti. Yumurtalar bir toplayıcı kullanılarak toplandı ve bir yetiştirme tankına konmadan önce dezenfekte edilerek kontrol edildi. Döllenme oranı yüzde 95'in, yumurtadan çıkma oranı yüzde 90'ın üzerinde.
Karakafa yumurtalarının larvalara dönüşmesi önemli bir dönüm noktası
Petros'a göre bu eylem, şirketleri için önemli bir dönüm noktası.
“Yakın gelecekte bir kuluçkahane işletmeyi planlıyoruz ve bu anaçlar yumurtlamaya hazır olduğunda, operasyonlar hemen başlayabilir. Yerel kuluçkahane üretimi çok önemli çünkü yavru ithal etmek genellikle önemli ölüm oranlarına neden oluyor ve yavru kalitesi düşük olabiliyor” diye açıklıyor.
"Sajin Kumar ve iki yerel teknisyen Meqren Alfadli ve Turki Binanzan'dan oluşan ekiple gurur duyuyorum. Bu türle ilgili daha önce herhangi bir deneyimimiz yoktu ve şu anda bu tür işleri yapmak için sınırlı tesislerimiz var, ancak yine de bu çığır açan sonuçları almayı başardık" diye ekliyor.
Ekip için harika bir deneyim; şirketin ilerlemesine yardımcı olacak birçok yeni beceri öğrendik. Bu yıl, yeni kuluçkahane hazır olduğunda, sobaity yavruları üretebilmek için anaç sayısını artırmayı planlıyoruz.
Türün başarılı bir şekilde üretilmesini sağlamakta larva üretimi çok önemli bir adım ve bu gelişmeler şüphesiz Suudi Arabistan ve NEOM'da yerel türlere dayalı ve yerel ve bölgesel hedefleri olan güçlü bir su ürünleri endüstrisi oluşturmak için ileriye doğru bir adım.
Suudi Arabistan’ın, doğu kıyısında doğal olarak bulunan bu türe yatırım yapması, özellikle MENA bölgesine nitelikli su ürünleri tedariği edilmesi konusunda önemli planlarının olduğunun bir göstergesi. Geleneksel olarak yetiştiriciliğini yaptığımız türlerin yanında yeni türlere ve farklı metodlara yer açmamız, kendi bölgelerimizdeki su ürünleri yetiştiriciliğini iyileştirmek ve geliştirmek için önemli bir vizyon.
