Büyük yapraklı deniz yosunlarının önemi her geçen gün, elde edilen yeni bulguların ışığında artıyor. Kelp olarak tanımlanan ve insan tüketimi için oldukça önemli, değerli ve besleyici bir mahsül olmasının yanında halihazırda var oldukları yerlerde deniz yaşamı için habitat oluşturmak ve beslenme alanı sağlamak gibi, su altındaki ekolojik yaşamın sürdürülebilirliği için nitelikli kaynak sağlar. Fakat denizle ilgili pek çok şey gibi, denizdeki toplam kelp varlığının %40 ila %60'ını tahrip edilmiş halde.
Kelp üç farklı kısımdan oluşur; bunlar sudan besinleri ve güneşten enerjiyi alarak fotosentez yapan yapraklar, yaprağı destekleyen gövde ve organizmanın deniz tabanına tutunmasını sağlayan bir tutunma organı. Ayrımına varmamız gereken en önemli noktalardan biri, yosunların bitki olarak tanımlanıyor oluşlarıdır. Kelp ve daha geniş kapsamda yosunlar, çoğunlukla sucul olan ve fotosentez yapma yeteneğine sahip olan organizmalar grubudur, ancak ikisi milyonlarca yıl önce karadaki bitkilerden evrimsel olarak ayrılmışlardır. Toplamda, sualtındaki yosun ormanları dünya genelinde sığ kıyı bölgeleri boyunca uzanır ve Amazon yağmur ormanı kadar alanı kaplar. Etkileyici.
Kelp, suyun yüzeyinde kadar uzanarak yapraklarıyla aşağısı için iyi bir gölgelik olurken su yüzeyiyle deniz tabanına tutunduğu su kolonu içinde de çok katmanlı bir habitat oluşturur. Çok fazla tür çeşitliliğine sahip olan bu ormanda hayvanlar yaşar, barınır, beslenir ve avcılarından korunur. Bunların arasında karides, ıstakoz ve soğuk suda yaşayan bazı balık türleri de olmak üzere, ekonomik değeri olan türler de vardır.
Deniz ekosistemi içinde kelp ormanları gibi çok katmanlı habitatlara ek olarak, günümüzde Asya'da yaygın olarak yetiştirilen ve Avrupa ile Amerika’da da yaygınlaşmaya yeni yeni başlayan Şeker yosunu da, insanların tüketimine uygunluğu ile dikkatleri üzerine çekiyor.
Kelplerin ayırt edici özellikleri nelerdir?
Şeker yosunu nedir ve yetiştirmenin avantajları nelerdir?
Şeker yosunu, günümüzde Asya'da yaygın olarak yetiştirilen, sürdürülebilir bir geçim kaynağı olarak görülen, yenilebilen ve yenebilir olmasının yanında farklı kullanım alanı oldukça yaygın sarımsı kahverengi bir deniz yosunudur. Büyük ve kahverengi deniz yosunlarının genel ismi olan Kelpler içindedir.
Lif, vitaminler ve mineral gibi içerikler açısından oldukça değerli olan bu gıda, günümüzde Avrupa ve Amerika’da hem tüketim hem de üretim açısından popüleritesini arttırıyor.
Saccharina latissima olarak adlandırılan bu yosun halihazırda uzun zamandan beri bir çeşit tatlandırıcı olarak biliniyor. Gıda ve kozmetik ürünlere eklenerek kıvam arttırıcı ve jelleştirici etki gösteren Şeker yosunu, tüketilebilir formda gıdalararın içine girebildiği gibi biyoyakıt potansiyeli de var. Bu nedenle farklı kullanım hedeflerine yönelik olarak ticari çiftlikler tarafından yetiştirilmekte ve hasat edilmektedir.
2020 yılında Balıkçılık ve Su Ürünleri için Avrupa Pazarı Gözlemevi - EUMOFA tarafından yayınlanan Mavi Biyoekonomi Raporu’nun Entegre Multiftrofik Su Ürünleri Yetiştiriciliği - IMTA kısmında adı geçen yosunlar arasında Saccharina da var. Diğerleri ise Laminaria, Sacchoriza, Undaria, Alaria, Ecklonia, Lessonia, Durvillaea, Macrocystis, Gigartina, Sarcothalia, Chondracanthus, Callophyllis, Gracilaria, Gracilariopsis, Porphyra, Chondrus, Palmaria, Asparagopsis ve Ulva.
Bu deniz yosunu, besin açısından önemli bir kaynaktır. Lif, omega-3 yağ asitleri, esansiyel amino asitler ve A, B, C ve E vitaminlerini içerir. Son zamanlarda, Şeker yosunundan elde edilen ekstraktlar salata soslarında, pudinglerde, keklerde, süt ürünlerinde ve çeşitli dondurulmuş gıdalarda kıvam arttırıcı Algin yada aroma verici gibi destekleyici grubunda kullanılmaktadır.
Soğuk suda şahane şekilde yetişen, büyük birer lazanyayı andıran yapraklarıyla Şeker yosunu, yaratıcı şefler tarafından hazırlanan tarifleriyle, mevsimlik olarak çiftlikten restoranlardaki tabaklara gelen besleyici bir süper besin. Bununla birlikte çevreciler tarafından, iklim değişikliğiyle mücadelede iyi bir çözüm olarak görülüyor, çünkü suyun içindeki fazla karbondioksit gazını emiyor.
Büyüyen balıkçılık ekonomisini farklı türlerle çeşitlendirmek
Deniz yosunu yetiştiriciliği, A.B.D’de en hızlı büyüyen su ürünleri yetiştiriciliği biçimi ve dünya genelinde $6M bir endüstriyi destekliyor. Gezegenin bu yanında göreceli olarak yeni olan Şeker yosunu Asya’da epey eski bir oyuncu. A.B.D’de şu anda 120 kadar lisanslı yetiştiricilik tesisi var ve bunların çoğu Maine’de. Maine’deki balıkçılar, Şeker yosununu genellikle kışın alternatif bir gelir kapısı oluşturmak için yapıyor. Bunun yanında Her yıl Kaliforniya sulardan 100.000 ila 170.000 ton yaş kelp hasadı yapılmakta.
Klasik anlamda Şeker yosunu az girdi ile yüksek getiri sağlayan bir deniz mahsülü ve karada yetişen çok uzaktan kuzenleri olan sebzeler gibi vitamin, mineral ve liflerle dolu. Sahip olduğu potansiyel ve gösterdiği fayda nedeniyle Şeker yosunu şimdiden değerli deniz mahsülleri arasında sayılırken kısa raf ömrü ve işleme tesislerindeki yetersizlik gibi bazı zorlukları aşmak zorunda. Yosun işleme tesislerine yapılacak yatırımlarla bu zorluklar bir fırsata çevrilebilir. ABD gibi deniz mahsullerinin karaya çıkışı ve tabağa gelene kadarki aşamaları konusunda oldukça dikkatli davranan bir ülkenin bile bu deniz mahsülüyle ilgili bir standardı henüz yok, bu da büyümekte olan endüstri ile ilgili adımların atılması gerektiğini gösteriyor.
Şeker yosununun gösterişli ve büyük yapraklarında neler “yaşıyor”?
Göreceli olarak yeni bir türün yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılmasında, o türü etkileyecek olan patojenlerin etkilerini de araştırmak oldukça önemli. Şeker su yosunu ile ilgili yapılan araştırmalar da oldukça umut verici.
Greenwave, Amerika’da kelp yetiştiricileri için eğitim sağlamakla birlikte, su ürünleri yetiştirme operasyonları, bulundukları çevresel koşulları desteklemek ve potansiyel olarak iyileştirmek amacıyla geliştirme çalışmaları yürütüyor. Greenwave’den araştırmacılar, mikroskopla ve mikrobiyal DNA'nın yüksek hızlı dizilemesi de dahil olmak üzere kültüre dayalı ve kültüre bağımsız teknikleri kullanarak Kelp üzerinde olması muhtemel patojenleri inceledi. Ayrıca gösterge tür analizi adı verilen bir istatistiksel analiz yöntemini de kullanarak Kelp yapraklarında bulduklarını bakteriler, mikro ve makro algler, siliyat ve amip gibi protozoalar ve omurgasız canlılar olarak kataloglayıp sınıflandırdılar.
GreenWave'den Kendall Barbery, Connecticut'ta kurulan uzun hatlardan kelp örnekleri toplarken yosunun yapraklarında salyangozlar, dantelli briyozolar ve hidroidler fark etti. Gözlerimle görebildiğim şeyleri biliyordum diyor bu konuyla ilgili, Milford Laboratuvarı ile çalışmak, suyun içinde ve kelp'in yüzeyinde göremediğimiz şeyleri anlamamıza yardımcı oldu.
Connecticut'taki düzenleyiciler, deniz mahsülleriyle ilgili olarak önleyici bir yaklaşım benimsiyor ve istiridye endüstrisini takip ediyor. Fakat Kelp istiridye gibi filtreleme yapmaz. Bu çalışmanın temelinde insan sağlığına yönelik herhangi bir tehdit görülmedi fakat riskleri daha iyi anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.
Kaynaklar:
* What is kelp?
* Kelp: The next superfood?
* What Grows on Kelp?
