Somon yetiştiriciliği, yalnızca Norveç için değil, tüm dünyadaki balıkçılık faaliyetleri için önemli bir ekonomik başarı öyküsünü temsil eder. 

Norveç’teki somon yetiştiriciliğinin tarihini basitçeüçe bölebiliriz.

Norveç’te, denizde balık yetiştiriciliğinin temeli, ağ bölmelerde balık yetiştirmenin denenmesiyle başladı. Bu, geleneksel yöntemlerle yapılan balık yetiştiriciliğinin kapasitesinin artmasına ve metodların da gelişmesine imkan tanıdı. 

Kapasite artışı ve birim alanda tutulan balık sayısındaki artışa bağlı olarak kaçınılmaz şekilde ortaya çılan bir diğer önemli olay,  hastalıkların baş göstermesi ve bununla başa çıkmak için hem yetiştiriliciğe daha uygun hem de hastalıklara karşı daha dirençli olan bir somon cinsinin geliştirilmesi gerekli oldu. Bu amaçla geliştirilen Atlantik somonu (Salmo salar) olarak bilinen bu somon türü, bu sayede bugün Norveç’te yetiştirilen en yaygın somon türü oldu.

Ağ kafeslerde yapılan balıkçılık metodlarının gelişmesi sayesinde ticarileşme çalışmaları başladı. İlk sancılı yıllarda somon yetiştiriciliğinin potansiyeline dair göstergeleri anlamak için yapılan çalışmaların neticesinde 1967’de Erling Sundt adlı Norveçli bir balıkçı, Sognefjord’daki ağ bölmelerinde bir somon yetiştirmeyi başardı. Bu deney Norveç’te ticari ölçekte somon üretmenin mümkün olduğunu gösterdi ve 1971’de Norveç’in Titra kentinde NSLA’ya ait ilk ticari somon çiftliği kuruldu.

Yepyeni bir endüstrinin doğuşuyla birlikte, Norveç’te yetiştirici birlikleri de kurulmaya başlandı. Norveç’teki somon endüstrisinin gelişiminde önemli rol oynayan Norveç Somon Yetiştiricileri Birliği‘ni (NSLA) 1964 yılında kurdu. Somondaki potansiyeli gören Norveç hükümeti 1968’de Norveç Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü‘nü (NIRA) kurdu. Bu enstitü, Norveç’te somon yetiştiriciliği araştırmalarına öncülük etti. 1971 yılında kurulan ilk ticari ölçekteki balık çiftliğinin ardından balık yetiştiriciliğinin çevresel etkileri konusunda da bilinçlenen Norveç hükümeti tarafından 1973’te somon yetiştiriciliğini düzenleyen bir yasa çıkarıldı. Bu yasa, somon yetiştiriciliği yapılan çevreyi korumak ve çiftlik somonunun yetiştiricilik altındaki sağlamak için tasarlandı. Somon yetiştiriciliğinin ilk yıllarındaki en önemli olaylardan birisi, 1974 yılında gerçekleşti ve Norveç Amerika Birleşik Devletleri’ne somon ihraç etmeye başladı.

Somon Norveç ile bütünleşiyor.

1980 – 1990 yılları arasındaki dönem büyüme dönemli olarak tanımlanır. Bu süre zarfında, Norveç somon yetiştiriciliği endüstrisi beklendiği üzere hızla büyüdü ve Norveç dünyanın önde gelen somonu üreticisi oldu, somon Norveç ile bütünleşmeye başladı. Norveç’in somonda büyümesinin en önemli nedenleri arasında şu gibi faktörler yer alıyor:

  • Uluslararası pazarda somona artan talep
  • Somon yetiştiriciliği ile ilgili teknolojide gelişmeler
  • Somon sektörüne devletin vermiş olduğu destek

Bunun yanında, somon yetiştiriciliği yaparken bazı endişeler de ortaya çıkmadı değil. Çevresel kaygılar bunlardan ilkiydi. Balık çiftliklerinin etrafında gözlenen bazı olumsuz durumlarla somon çiftliklerinde hastalıklara karşı kullanılan antibiyotiklerin doğal yaşam ortamlarına karışması bu kaygının temel sebepleri arasındaydı. 1984’te ilk kez tespit edilen enfeksiyoz somon anemisi (ISA) somon yetiştiriciliğinde oldukça büyük kayıplara neden oldu. Balıklarda cilt lezyonlarına ve solunum problemlerine neden olan Piscirickettsiosis ise 1990 yılında tespit edildi ve somonda büyük bir sorun oldu. Amipli solungaç hastalığı (AGD) da solungaçlarda meydana gelen bir hastalık ve ilk kez tespit edildiği 1999 yılından itibaren somon yetiştiricilerinin korkulu rüyaları arasına girdi.

Norveç hükümeti bu hastalıklarla başa çıkmak için gerekli adımları attı ve somon endüstrisi artık güvenli kabul ediliyor. Bununla birlikte, yetiştiriciliğinin herhangi bir alanında olduğu gibi burada da hala bazı salgın riskleri var ve endüstrinin gelecekte bu hastalıkları izlemeye ve kontrol etmeye devam etmesi gerekiyor.